O crucifixo milagroso de Beirute

a difusão de sua lenda em texto e imagens na Europa ocidental tardo-medieval

Autores

  • Debora Gomes Pereira Amaral Universidade de São Paulo

Resumo

A lenda do crucifixo milagroso de Beirute, também conhecida como a Passio Imaginis, narra que, naquela cidade, um grupo de judeus teria atacado um crucifixo, que em resposta teria sangrado, o que levou os profanadores à conversão ao cristianismo. A análise da difusão dessa lenda, em texto e imagem, na Europa cristã ocidental pode nos auxiliar a compreender inúmeras questões relevantes sobre as relações sociais e religiosas durante a Baixa Idade Média, como os milagres feitos por imagens – seu poder e sua agência – e os seu testemunhos, além de oferecer informações a respeito das interações entre as comunidades cristãs, judaicas e em certa medida muçulmanas, principalmente na Península Ibérica.

Referências

Referências

ALEXAKIS, A. Codex Parisinus Graecus 1115 ans Its Archetype. Washington: Dumbarton Oaks, 1996.

AMARAL, Debora Gomes Pereira. A Iconoclastia nas pinturas da Capela do Antigo Convento dos Capuchinhos da Paciência de Madri (Século XVII). Dissertação (Mestrado em História Social) – FFLCH – Departamento de História. USP. São Paulo 2016.

AMARAL, Debora Gomes Pereira. Virtus Sancta: o Santíssimo Crucifixo de San Salvador de Valência (séc. XIII-XVII). 2024. Tese (doutorado em História Social) - Faculdade de Filosofia, Letras e Ciências Humanas da Universidade de São Paulo, 2024.

ARCINIEGA GARCÍA. Luis. La Passio Imaginis y la adaptativa militancia apologética de las imágenes en la Edad Media y Moderna a través del caso Valenciano. Ars Longa. València, nº 21, p. 7-86, 2012.

ARON-BELLER, Katherine. Byzantine tales of Jewish image desecration: tracing a narrative. Jewish Culture and History. Volume 18, p. 209-234, 2017.

BACCI, Michele. The Berardenga Antependium and the Passio Ymaginis Office. Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, v 61. London: The Warburg Institute, p. 1-16, 1998.

BACCI, Michele. Quel bello miracolo onde si fa a la festa del santo Salvatores. Studio sulle metamorfose di una legenda. In: ROSSETTI, G. Santa Croce e Santo Volto: Contributi allo studio dell’origine e dela fortuna del culto del Salvatore (secoli IX-XV). Pisa: Gesem, p. 7-89, 2002.

BELTING, Hans. Semelhança e Presença: a história da imagem antes da era da arte. Rio de Janeiro: Ars Urbe, 2010.

CARREÑO, Sara. Visual Threats and Visual Efficacy: Ideas of Image Reception in the Arguments of Lucas Tudense about the Changes in the Crucifixion (c.1230). Religions, vol. 13:779, no. 9, 2022. https://doi.org/10.3390/rel13090779

DURAND, Guilherme. Rationale divinorum officiorum. Neapoli, 1859.

ESPÍ FORCÍN, Carlos. Heredereos de la Culpa. Antijudaísmo en la cultura visual hispánica de la Baja Edad media. Tese (Doutorado em História da Arte) Departamento del Historia del Arte - Universidade de Murcia, 2008.

ESPÍ FORCÍN, Carlos. De Oriente a Occidente. La leyenda bizantina de la Passio Imaginis en el siglo XV en la corona de Aragón. Estudios Bizantinos, 2. Madrid: Sociedad Española de Bizantinística, p. 205-229, 2014.

FERNÁNDEZ FERNÁNDEZ, Xosé. O Misal Lucense, singular texto liturxico do Arquivo da Catedral. LVCENSIA: Miscelanea de Cultura e Investigacion n. 6, Lugo, p. 71-84, 1993.

HENRIET, Patrick. Oviedo, Jérusalem hispanique au XIIe siècle le récit de la translation de l'arca sancta selon l'évêque Pélage d'Oviedo. In: CHEVALLIER-CASEAU, Béatrice; CHEYNET, Jean-Claude; DEROCHE, Vincent (org.). Pèlerinages et lieux saints dans l'Antiquité et le Moyen Âge: mélanges offerts à Pierre Maraval, p. 238-245, 2006.

IZYDORCZYK, Zbigniew. The Evangelium Nicodemi in the Latin Middle Ages. In: IZYDORCZYK, Zbigniew. The Medieval Gospel of Nicodemus: texts, intertexts, and contexts in Western Europe. Tempe: MRTS. 1997.

LIPTON, Sara. "The Sweet Lean of His Head": Writing about Looking at the Crucifix in the High Middle Ages. Ages. Speculum, Vol. 80, No. 4, p. 1172-1208, 2005.

MANSI, G. D. Sacrorum conciliorum nova et amplíssima collectio, vol. XIII. Firenzi/Venezia, 1759-1798.

MIGNE. J. P. Patrologiae cursus completus. Serie graeca. Vol. XXVIII, Paris, 1844-1866.

MIGNE. J. P. Patrologiae cursus completus. Serie latina. Tomo CCXII e Tomo CLX, Paris, 1844-1866.

MITCHELL, W.J. Thomas. Teoría de la imagen. Madrid: Akal, 2009.

NOVOKHATKO, Ekaterina. Religion, Imagination and Politics in Post-Carolingian Catalonia (10th-12th centuries). Tese (Doctoral - Departament de Ciències de lʼAntiguitat i de lʼEdat Mitjana) Facultat de Filosofia i Lletres. Universitat Autònoma de Barcelona. Barcelona, 2020.

PALEOTTI, Alfonso; MALLONIO, Daniele. Iesu Christ Crucifix stgmata sacrae sinodi, 1606.

PEREIRA, Maria Cristina Correia Leandro. As letras e as imagens: iniciais ornamentadas em manuscritos do Ocidente Medieval. São Paulo: Intermeios, 2019.

PEREIRA, Maria Cristina Correia Leandro. Figurar a imagem: Sobre representações pictóricas de esculturas devocionais. Imagem Brasileira. Revista do CEIB 10, p. 61-71, 2020.

RAUCHER, Meredith D. Blood on the Cross: the Crucifixus Dolorosus and violence in Italian medieval art, (Doctoral Tese- Program in the History of Art). Johns Hopkins University. Baltimore, 2015.

RODRIGUEZ BARRAL, Paulino. La imagen del judío en la España medieval. El conflicto entre cristianismo y judaísmo en las artes visuales góticas. Barcelona: Memoria Artium, 2009.

SANSTERRE, Jean-Marie. L’image blessée, l’image souffrante: quelques récits de miracles entre Orient et Occident (VI-XII siècles). Les images dans les sociétés médiévales: pour une histoire comparée. Bruxelles: BHIR, 69, p.113-130, 1999.

SERDÁ, Luis. Los Martirologios de la Marca Hispánica en la evolucíon litúrgica de la misma. Ausa, vol 1, n. 9. Osona: Patronat d'Estudis Osonencs, 1954.

SCHMITT, Jean-Claude. O corpo das imagens. Ensaios sobre a cultura visual na Idade Média, 2007.

VARAZZE, Jacopo de. Legenda Áurea: vida de santos. Tradução Hilário Franco Jr. São aulo: Companhia das Letras, 2003.

Downloads

Publicado

30-06-2025

Edição

Seção

Práticas religiosas e circulação de mediadores no Medievo (2025.1)