Anatomia, autópsias e a Igreja
Fontes e debates a respeito da prática médica post mortem na Idade Média
Palavras-chave:
Igreja, dissecação, Idade MédiaResumo
Resumo: Ao examinarmos a relação entre a Igreja e as práticas anatômicas na Idade Média, constatamos uma realidade complexa e multifacetada. Nesse contexto, a afirmação do historiador da ciência Ronald Numbers, de que a Igreja não pode ser vista exclusivamente como vilã das ciências naturais, se confirma. Em certos momentos, a Igreja pareceu utilizar a prática de dissecações para confirmar a santidade de alguns e a inocência de outros. As dissecações ocorreram em uma variedade de locais e períodos, tanto sob a influência eclesiástica quanto fora dela. As bulas e decretos emitidos pela Igreja concentraram-se mais em proibições específicas, como o desmembramento de corpos, do que na regulamentação de autópsias legais ou educacionais. Dessa forma, teorias antigas puderam coexistir com novas abordagens desenvolvidas por estudiosos cristãos, árabes, muçulmanos e judeus. É sobre esse contexto diverso que trataremos neste artigo.
Referências
ACADÉMIE DES INSCRIPTIONS ET BELLES-LETTRES. Histoire littéraire de la France. v. 16. Paris: Imprimerie Nationale, 1892.
ALVES, Elaine Maria de Oliveira; TUBINO, Paulo. Proibição das dissecções anatômicas: fato ou mito? Jornal Brasileiro de História da Medicina, v. 17, p. 67-76, 2017.
ALVES, Manuel Valente. A Medicina e a arte de representar o corpo e o mundo através da Anatomia. In: CARDOSO, Adelino et al. (coord.). Arte Médica e imagem do corpo: de Hipócrates ao final do século XVIII. Lisboa: Biblioteca Nacional de Portugal, 2010. p. 31-49.
BONIFÁCIO VIII. Detestandae feritatis Abusum. 1300. In: IGREJA CATÓLICA. Corpus Iuris Canonici. Ed. lipsiensis. Graz: Akademische Druck- u. Verlagsanstalt, v. 2. 1959. p. 1272-1273.
BOVENMYER, Peter. Dissecting for the King: Guido da Vigevano and the Anatomy of Death. In: Picturing Death, 1200-1600. Leiden: Brill. 2019. p. 213-233.
CHAULIAC, Gui. Cirurgia Magna de Gui de Chauliac. 1363. Tradução de: E. Nicaise. Paris: Bibliothèque Nationale de France, 1890.
DI MATTEO, Berardo et al. Art in Science: Mondino de' Liuzzi: The Restorer of Anatomy. Clinical Orthopaedics and Related Research, v. 475, n. 7, p. 1791-1795, 2017.
FREDERICO II. Le Costituzioni di Melfi. Nápoles: Ex Regia Typographia, 1786.
GUILHERME DE SALICETO. Chirurgie. Tradução de Paul Pieteau. Toulouse: Imprimerie Saint-Cyprien, 1898.
INOCÊNCIO III. Regestorum sive epistolarum, liber duodecimus, pontificatus anno XII, christi, CCXVI, LIX, 1209. In: MIGNE, J. P. (ed.). Patrologiae cursus completus, Series latina. Paris: Gamier Fratres, 1891a. p. 64-66.
INOCÊNCIO III. Regestorum sive epistolarum, liber duodecimus, pontificatus anno XII, christi, CCXVI, CXXXVIII, 1209. In: MIGNE, J. P. (ed.). Patrologiae cursus completus, Series latina. Paris: Gamier Fratres, 1891b. p. 160-162.
LE GOFF, Jacques. São Luís: Biografia. Rio de Janeiro: Record, 1999.
MONDEVILLE, Henri. Chirurgie de Maître Henri de Mondeville. 1320. Tradução de E. Nicaise, com a colaboração do Dr. Saint-Lager e F. Chavannes. Paris: Bibliothèque Nationale de France, 1893.
NUMBERS, R. L. Myths and truths in science and religion: a historical perspective. Archives of Clinical Psychiatry, v. 36, n. 6, p. 250-255, 2009.
O’NEILL, Ynez Violé. Innocent III and the evolution of anatomy. Medical history, v. 20, n. 4, p. 429-433, 1976.
SALIMBENE DE ADAM. Cronica. Nuova edizione critica a cura di Giuseppe Scalia. v. 2. [S.l.: s.n.], 1966.
SIRAISI, Nancy G. Medieval & Early Renaissance Medicine. Chicago: The University of Chicago Press, 1990. 250 p.
SOUSA-DIAS, José Pedro. Medicina e religião na História (Antiguidade e Idade Média). In: CORREIA, Clara Pinto; SOUSA-DIAS, José Pedro. Assim na terra como no céu. Ciência, religião e estruturação do pensamento ocidental. Lisboa: Editora Relógio d'Água, 2003. p. 205-232.
TARDY, Father Lawrence. Life of Saint Clare of Montefalco: Professed Nun of the Order of Hermits of Saint Augustine. Translated from the italian by Father Lawrence Tardy and Father Joseph A. Locke. New York: Benzinger Brothers, 1884.
TOSELLI, Ottavio Mazzoni. Racconti storici estratti dall'archivio criminale di Bologna. v. III. Bolonha: [s.n.], 1870. p. 42.
VIGEVANO, Guido de. Anatomy for King Philip VII. 1345. In: WALLIS, Faith (ed.). Medieval Medicine: a Reader. Toronto: University of Toronto Press, 2010. p. 240-247.
WALSH, James J. The Popes and the History of Anatomy. Nova York: Biblioteca Médica e Revista Histórica, 1904. p. 10-28.
Downloads
Publicado
Edição
Seção
Licença
Copyright (c) 2025 Signum (Associação Brasileira de Estudos Medievais. Online)

Este trabalho está licenciado sob uma licença Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.